Manousjen: de stereotypen doorprikt

Op woensdagmiddag 11 maart doorkruist Maria Leimbergen met vastberaden tred het woonwagenterrein van de Manousjen uit Aalst. De sfeer die er heerst is die van verlatenheid. Het terrein is niet omringd door mooie tuintjes of fluitende vogels. Nee, het ligt midden in een industrieterrein. De stank van de nabijgelegen fabriek en het lawaai van het containerpark zetten de toon.

‘Jullie zijn van TranZIET zeker?’, zegt Maria. Ze is een vrouw van begin vijftig met blond opgestoken haar en een zachte doch gedecideerde blik. Ze heeft liever dat we haar aanspreken met ‘Morena’, haar naam als woonwagenbewoner. Morena is een strijdvaardige vrouw en een beetje een celebrity onder haar volk, want ze heeft een boek geschreven over de cultuur van Manousjen. Ze wilde de verkeerde perceptie die er heerst in België doorprikken. En dat was ook meteen de bedoeling van ons bezoek, namelijk de gebruiken en rituelen van woonwagenbewoners beter te leren kennen. Morena gaf ons al een stevige introductieles.

Ze woont al sinds 2001 in hetzelfde ‘huis’. Haar familie trekt dus niet meer rond. En een woonwagen kan je het absoluut niet noemen, het heeft eerder de allures van een bungalow of een klein huis. Toch vertikken zij en haar familie het in de stad te gaan wonen: ‘We vrezen dat onze cultuur dan volledig verloren zou gaan. We worden al verplicht sedentair te leven. Dus als een burgermeisje met een Manousj trouwt, moet dat meisje mee op het terrein komen wonen. Wij blijven hier. Dat is onze voorwaarde en een laatste daad van verzet. ’ Ook vreest Morena dat hun taal verloren gaat. Ze probeert dan ook zoveel mogelijk Manoesj te spreken.

Wat meteen opvalt is het onrealistisch beeld van woonwagenbewoners dat vaak door de media wordt geschetst. Mannen met accordeons of dansende vrouwen met lange rokken en een tamboerijn zijn we niet tegengekomen. Ook zagen we geen vuil volk dat de kost verdient door te stelen. Het waren gastvrije mensen die in constante spanning leven tussen het behoud van hun eigen cultuur en het aanpassen aan de dagelijkse realiteit in België.