Woonwagenbewoners, daar zijn ze weer!

Woonwagenbewoners, daar zijn ze weer! Nu de zomer voor de deur staat sijpelen de eerste berichten weer binnen over overlastveroorzakende zigeuners, rondtrekkende malloten die vreemde religies aanhangen en sluikstortende asocialen. Vorige zomer probeerden burgemeesters ze nog te verjagen met luide muziek maar toen dat geen succes bleek, besloot een Franse gemeente dan maar meteen de plannen op te vatten om een muur te bouwen om de woonwagenbewoners aan het zicht te onttrekken én zo ook de arme Belgische buren uit Herseaux te vrijwaren van al het kwaad dat deze voyageurs met zich meebrengen. Een muur van meer dan 2 meter hoog wordt het, vlak bij de Belgische grens. De bedoeling is dat bewoners van het woonwagenpark daardoor die grens niet meer zo vlot oversteken. Dat de muur niet eens zo breed en lang wordt en makkelijk te omzeilen is, is iets waar de beleidsmakers niet aan gedacht hebben. Laten we ervan uitgaan dat de vileine woonwagenbewoners het evenmin in de gaten zullen hebben.

De argumentatie achter de bouw van deze muur is op vooroordelen, generalisaties en gratuit racisme gebouwd. Een groep mensen als een probleem beschouwen en er een muur rond of voor bouwen is geen constructieve manier om een open samenleving te creëren. Want, woonwagenbewoners zijn een deel van onze samenleving. Onbekend is onbemind. Dus, laten we daar even verandering in brengen.

Eerst en vooral zijn woonwagenbewoners geen probleem op zich, het probleem is vooral dat er veel onbegrip is voor hun levenswijze. Mensen die geen vaste woonplaats zijn niet-conventioneel en veroorzaken argwaan bij de goegemeente. Nochtans is daar, an sich, niets mis mee. Het refereert aan een soort oerangst voor het vreemde. Als er plots een groep vreemden aankomt in een dorp, is het logisch dat men benieuwd is naar wie die mensen zijn, waar ze vandaan komen en wat ze komen doen. Het probleem is dat die basis nieuwsgierigheid, ondanks het feit dat ze wederkerig is, niet beantwoord wordt en daarom omslaat in argwaan. Daardoor leert niemand de nieuwe, tijdelijke, inwoners kennen en blijven het paria’s.

De stap is dan ook klein om de schuld aan deze groepen mensen te geven als er iets misloopt in een samenleving. Heel concreet verwijten de Belgen in Herseaux de woonwagenbewoners het stijgende diefstalcijfer, sluikstort en nachtlawaai. Verwijten die niet meteen gestoeld zijn op feiten, want in alle berichtgeving ontbreken echte vaststellingen van dergelijke inbreuken, maar die wel vlot ingang vinden en heel snel als waarheid worden verkocht. Ongetwijfeld doen sommige woonwagenbewoners, net alles vertegenwoordigers uit alle bevolkingsgroepen, dingen die niet kunnen. Toch geeft dat niemand het recht om een hele groep te criminaliseren en verantwoordelijk te achten voor misdrijven en overlast.

Belangrijk daarbij is te vermelden dat er heel wat verschillende soorten woonwagenbewoners bestaan die nu al te vaak over een zelfde kam worden geschoren. Als het woord ‘zigeuner’ of ‘woonwagenbewoner’ gebruikt wordt, denken heel wat mensen meteen aan (soms illegale) Roma afkomstig uit Oost-Europa. Deze mensen zijn pas de laatste jaren naar Europa gekomen en zijn nog maar matig geïntegreerd. De lage scholingsgraad en de sociale achtergrond van deze groep maakt het tot één van de kwetsbaarste groepen in Europa en ook ons land. Ook de discriminatie in de herkomstlanden (Bulgarije, Roemenië, Servië, Kosovo, Macedonië…) zorgt voor een grote argwaan naar instanties en overleg. Dat deze mensen opduiken in misdaadstatistieken heeft vooral te maken met de grote illegaliteit onder de bevolkingsgroep en de enorme sociale barrières om de groep ook echt maatschappelijk te betrekken. Deze Roma wonen in huizen, vooral in centrumsteden. Het zijn dus woonwagenbewoners die niet meer in woonwagens wonen. De Franse muur wordt dus niet gebouwd om zich tegen ‘Roma’ te beschermen.

De échte woonwagenbewoners zijn etnisch ook afkomstig uit het oosten maar zijn al vele decennia in Europa. Het zijn zogenaamde Manoesjen of Roms. Over het algemeen zijn het ook Europese staatsburgers. Vaak spreken ze een landstaal en reizen ze van doortrekkersterrein naar doortrekkersterrein. Vaak zijn het groepen met familiebanden die een paar keer per jaar verzamelen voor grotere (al dan niet religieuze) feesten. Zij spreken Rom of Romanes met elkaar. Het zijn deze groepen die in de zomer voor onrust zorgen omdat ze net dan op weg zijn naar grotere feesten of gebeurtenissen waardoor er soms plaatsgebrek is op de gewone doortrekkersterreinen. Daardoor zetten ze hun woonwagens soms op niet toegelaten plaatsen, met alle gevolgen en de nodige commotie van dien.

Er is nog een derde groep mensen die in woonwagens woont en dat zijn de Voyageurs . Dat zijn mensen die historisch al erg lang rondreizen. Hele families van foorkramers, messenslijpers en marktkramers kunnen tot de Voyageurs gerekend worden. Van deze groep leven nog maar weinig mensen in woonwagens, vaak zijn ze in de steden gaan wonen en hebben ze zich geassimileerd. Ze spreken Bargoens en hebben etnisch niets te maken met de Manoesjen of Roms.

Er zijn heel wat verschillende groepen woonwagenbewoners. Zoiets als dé zigeuner bestaat dus niet. Het is belangrijk die nuances indachtig te houden wanneer we spreken over de bouw van muren. De woonwagenbewoners in Herseaux zijn blijkbaar Franse Roms, mensen die de taal machtig zijn en vertrouwd zijn met de Franse gebruiken. Ze als Franse staatsburgers beschouwen en ze betrekken in het debat, samen naar een oplossing zoeken of een overlegstructuur bedenken waarin zowel de buurtbewoners als de woonwagenbewoners betrokken worden , lijken eenvoudige oplossingen waar niet aan gedacht is. Dat de bewoners van het woonwagenpark altijd veranderen, is inderdaad niet evident, maar een brugfiguur uit de gemeenschap kan fungeren als vast aanspreekpunt. Veel meer dan muren te bouwen kunnen muren zo afgebroken worden. Dat lijkt ons op lange termijn veel constructiever.

De veel beproefde methode om muren te bouwen rond groepen die anders zijn in de samenleving heeft nooit de verhoopte resultaten gehad. Integendeel, de fysieke segregatie zorgt voor een nog grotere vervreemding en een nog groter angstgevoel. Laat net dat de voedingsbodem zijn voor steeds radicalere ideeën over andere bevolkingsgroepen die nog maar weinig met de waarheid te maken hebben. Overal ter wereld zien we dat veiligheidsmuren –en barrières niet zozeer een samenleving beschermen, maar vooroordelen en vooronderstellingen van haar inwoners betoneren. En net dat is pas echt gevaarlijk.